Czy Zielona Góra może stać się Oxfordem północy?
Inauguracja Zakładu Neuroinżynierii i Medycyny Kosmicznej

Uniwersytet Zielonogórski • 29 listopada 2025 r.

W dniu 29 listopada 2025 roku w zabytkowym Collegium Augustianum, mieszczącym się w zespole klasztornym w Żaganiu, odbyła się uroczysta inauguracja Zakładu Neuroinżynierii i Medycyny Kosmicznej Uniwersytetu Zielonogórskiego. Wydarzenie stanowiło zwieńczenie IV Międzynarodowej Konferencji Naukowej pt. „Wyzwania Psychiatrii Dzieci i Młodzieży w Europie" i zgromadziło wybitnych przedstawicieli świata nauki z Polski i zagranicy.

Zaproszenie przyjęli znakomici goście zagraniczni: prof. Edgar Elliott z Columbia School of Law Uniwersytetu w Nowym Jorku (USA), znawca manuskryptów i filologii klasycznej, oraz dr n. med. Christian Farrier, lekarz pediatra z Uniwersytetu w Calgary (Kanada), laureat prestiżowego stypendium Rhodesa Uniwersytetu Oxfordzkiego, prof. dr n. med. Bernadka Dubicka, kierownik Katedry Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Uniwersytetu w Jorku (Wielka Brytania). Wydarzenie zaszczycili również wybitni polscy specjaliści: dr hab. n. med. Barbara Remberk – Kierownik Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, dr hab. Iwona Grzegorzewska, prof. UZ – Dyrektor Instytutu Psychologii Uniwersytetu Zielonogórskiego, oraz dr n. med. Aleksandra Lewandowska – Konsultant krajowa w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży.

Przemowa inauguracyjna
Dr n. med. inż. Maksymilian Brzezicki, kierownik Zakładu oraz lekarz rezydent w dziedzinie neurologii Szpitala Uniwersyteckiego w Zielonej Górze (kier.: dr n. med. Szymon Jurga), wygłosił inauguracyjną przemowę w języku angielskim i łacińskim, nawiązując do bogatych korzeni akademickich regionu. Historia tych ziem sięga około 1150 roku, kiedy pierwsze krzewy winorośli sprowadzili tu osadnicy z Flandrii, kładąc podwaliny pod wielowiekową tradycję winiarską regionu. W 1284 roku książę Przemko z Głogowa sprowadził kanoników regularnych reguły św. Augustyna, którzy zorganizowali nauczanie łaciny, teologii, filozofii, geografii i medycyny – co znajduje odzwierciedlenie w malowidłach na sklepieniu klasztornej biblioteki. W 1323 roku książę Henryk IV Wierny nadał Zielonej Górze prawa miejskie.

Tradycje opieki medycznej w regionie sięgają 1230 roku, kiedy to św. Jadwiga Śląska założyła szpital w pobliskiej Środzie Śląskiej. Szpital zielonogórski istniał prawdopodobnie już w XIV wieku – pierwsza pisemna wzmianka o nim pochodzi z 1527 roku, natomiast najwcześniejsze udokumentowane prawo wykonywania zawodu uzyskał w 1561 roku Laurenty Selge z Gościszowa, którego w tym samym roku uhonorowano również zielonogórskim obywatelstwem miejskim. Pierwszy lekarz z doktoratem – tytułem Philosophiae et Medicinae Doctor – rozpoczął praktykę w 1644 roku; był nim Samuel Ledeliusz z Żar. Od tego czasu obserwuje się dynamiczny rozwój lecznictwa i nauki medycznej w Zielonej Górze. Gdy potrzeby zdrowotne mieszkańców winnego grodu przerosły możliwości poszczególnych klinik, świadczenia skoncentrowano w większym obiekcie – powstałym w 1905 roku neogotyckim gmachu, w którym do dziś mieści się Szpital Uniwersytecki.

Dr Brzezicki przedstawił wizję rozwoju Zielonej Góry jako centrum najwyższej referencji w zakresie chorób mózgu dla zachodniej Polski i w przyszłości dla całej północnej Europy w XXI wieku. Opisał jak pomocne będą w tym wsparcie Urzędu Marszałkowskiego, Miasta Zielonej Góry, Szpitala i Uniwersytetu, zwłaszcza w budowie kolejnych centrów onkologii i neuropsychiatrii. Wspomniał również o ważnej roli Marszałka województwa, Sebastiana Ciemnoczołowskiego i prezesa zarządu Szpitala Uniwersyteckiego dra Marka Działoszyńskiego. Dr Brzezicki przedstawiał założenia pierwszej w ponad tysiącletniej historii Polski misji naukowej na Międzynarodową Stację Kosmiczną oraz o projekcie oznaczania parametrów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego w warunkach pozaziemskich, realizowanym w Zielonej Górze przez zespół mgr. Konrada Opalińskiego we współpracy z prof. Agnieszką Skorupą z Uniwersytetu Śląskiego – to właśnie Zakład Neuroinżynierii i Medycyny Kosmicznej dostarcza rozwiązania z zakresu neuroinżynierii dla tego przełomowego projektu. Dzięki staraniom Zakładu, w tym roku Zielona Góra stanie się pierwszym ośrodkiem w Polsce, w którym studenci kierunku lekarskiego będą mogli wybrać fakultet z medycyny kosmicznej. Wśród projektów naukowych wymieniono opracowanie technologii bezinwazyjnej analizy ruchu, wizji komputerowej oraz nowatorskich algorytmów sztucznej inteligencji do diagnozy chorób psychotycznych i neurodegeneracyjnych mózgu.

Dr Brzezicki i dr Zakowicz złożyli podziękowania za nieocenione wsparcie przy budowie Zakładu: JM Rektorowi prof. dr. hab. Wojciechowi Strzyżewskiemu, prof. dr. hab. n. med. Emilianowi Snarskiemu – dyrektorowi Instytutu Nauk Medycznych, prof. dr. hab. n. med. Marcinowi Zaniewowi – Prorektorowi ds. Collegium Medicum, prof. dr. hab. n. med. Radosławowi Kaźmierskiemu – Zastępcy Dyrektora ds. Rozwoju i Stopni Naukowych, dr hab. Jolancie Chmielowiec, prof. UZ – Dziekan Wydziału Lekarskiego i Nauk o Zdrowiu, oraz dr. n. med. Szymonowi Jurdze – kierownikowi klinicznego oddziału neurologii Szpitala Uniwersyteckiego. Szczególne podziękowania skierowano do Andrzeja Żywienia, dyrektora Centrum Leczenia Dzieci i Młodzieży w Zaborze za organizację przedsięwzięcia.

Dr n. med. Przemysław Zakowicz, zastępca kierownika Zakładu i Konsultant wojewódzki w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży, podkreślił wagę kontynuowania tradycji akademickich regionu. Przypomniał, że według wielu rankingów Zielona Góra znajduje się w pierwszej trójce najlepszych miast uniwersyteckich w Polsce pod względem jakości życia. Wspomniano również o planach budowy centrum neuropsychiatrii na najwyższym światowym poziomie.

Wystąpienia gości i zwiedzanie
Prof. Elliott wygłosił przemowę na temat „Czy Zielona Góra może stać się Oxfordem północy?", która wywołała ożywioną debatę moderowaną przez studentki kierunku lekarskiego Uniwersytetu Zielonogórskiego – Ewę Stryjewską i Zuzannę Wiśniewską. Profesor zachwycił się zbiorami bibliotecznymi klasztoru, a przy winie opowiadał, jak mądrości starożytnej greckiej poezji mogą służyć współczesnej diagnostyce chorób mózgu.

Goście zwiedzili hol opacki z XVIII-wiecznymi wizerunkami opatów, bibliotekę z unikatowymi zbiorami starodruków oraz galerię z relikwiami dwóch świętych rzymskich legionistów – dawne miejsce zebrań opatów, dziś służące naukowcom i lekarzom z Zakładu Neuroinżynierii i Medycyny Kosmicznej, co podkreśla kontynuację tradycji akademickich regionu. Gdy prof. Elliott zobaczył hol opacki, nie potrzebował żadnego komentarza – od razu wskazał, w jaki sposób pędzlem wykonane są malowidła, i wykrzyknął z entuzjazmem, że podobne zdobienia widział w XIII-wiecznych klasztorach Florencji!

Nad przebiegiem wydarzenia czuwał ks. kan. mgr Władysław Tasior, proboszcz parafii pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który opowiedział o historii parafii i nieodkrytych tajemnicach Piastów śląskich. Mimo klasycznego wykształcenia prof. Elliotta, ksiądz kanonik wskazał mu kilka nieznanych wcześniej łacińskich inskrypcji i tradycji klasztornych. Nieoceniona była również pani Halina Gacek, która z pasją odpowiadała na dociekliwe pytania profesora z Nowego Jorku.

Degustacja win i wzruszające przemówienie
Po części akademickiej odbyła się degustacja wina i zwiedzanie piwnic klasztoru. Winiarze z winnicy Saganum – Renata Wcisło i Marcin Furtak – sprawili gościom niezapomniane wrażenia. Pan Marcin zadziwił wszystkich, otwierając wino metodą napoleońską – przez odcięcie szyjki szablą! Goście poznali proces wytwarzania win musujących metodą szampańską oraz degustowali wina białe, pomarańczowe i czerwone.

Niezwykle wzruszające było przemówienie pani Renaty, która podkreśliła znaczenie rozwoju neurologii i psychiatrii w Zielonej Górze oraz współpracy z neurologami dziecięcymi, genetykami klinicznymi, psychologami i pedagogami. Przywoływane statystyki poruszyły wszystkich: 1122 km – tyle średnio muszą pokonać rodzice z województwa lubuskiego, aby uzyskać wstępną diagnozę chorego dziecka w różnych ośrodkach specjalistycznych. Średni czas oczekiwania na diagnostykę przekracza 16 miesięcy. Ta sytuacja ma się wkrótce zmienić wraz z rozwojem ośrodka uniwersyteckiego. Pani Renata jest prezeską Fundacji Piętro Wyżej, która w marcu b.r. zorganizowała ogólnopolski Festiwal Neuroróżnorodności.

Pan Marcin, który zawodowo zajmuje się renowacją i konserwacją zabytków, opowiedział o swoich pracach przy klasztorze oraz o pasji do historii regionalnej, którą dzieli z Renatą. Zdradził, że klasztorne wino czerwone w tajemniczy sposób sukcesywnie ubywa z beczek zgromadzonych w piwnicach. Dr Brzezicki stwierdził, że zapewne braciszkom łatwiej dyskutuje się nad tym, o czym czytają w manuskryptach w bibliotece. Pani Halina zwróciła uwagę, że inskrypcja nad biblioteką głosi, iż zachowując odpowiednią ciszę, można usłyszeć dusze, które tam dalej studiują.

Wieczór zakończyła wizyta w winnicy Saganum w pobliskim Bożnowie, gdzie w zabytkowym folwarku z XVII wieku powstają trunki zdobywające międzynarodowe nagrody. Winnica, założona w 2017 roku, może poszczycić się ponad 130 medalami i wyróżnieniami w konkursach krajowych i zagranicznych, w tym złotym medalem na X Konkursie Polskich Win i Cydrów ENOEXPO 2018 w Krakowie oraz Grand Prix Winobrania. W drodze powrotnej do Zielonej Góry akademicy debatowali nad najlepszym winem z degustacji. Jak to zwykle bywa w dyskusjach akademickich – konsensusu ustalić się nie udało.